Huize de bolt
Deze pagina is nog niet geheel uitgewerkt!
Uit overlevering is er in Escharen altijd sprake geweest van het gerucht dat er een kasteel op de Bolt gestaan moet hebben. Zoekend in archieven kwamen we hiervoor al vrij snel bewijzen tegen. Zoals op bovenstaande uitsnede van een landkaart uit 1760, waar inderdaad een kasteel op 'de Bolt' getekend staat.
In een akte uit het jaar 1434 is de naam ‘die Bolt’ al te lezen. 'Het Boltshuijs' stond zoals de naam al aangeeft, in het gebied de Bolt. Een landschap met ‘bolten’, bulten rivierzand. In een akte uit Parochiearchief uit 1634 lezen we dan ook: ...huis en erf van 5 morgen gelegen bij de Bolten en grenzend aan het erf van rentmeester Johan Ruijl en de gemeynt…
Huize De Bolt lag op een strategische plaats, namelijk op de grens met Velp, wat toen tot het Land van Ravenstein behoorde. De Galgenberg van Velp, het gerecht van Ravenstein, lag slechts een paar honderd meter van de Bolt vandaan.
De huidige Kalkhofscheweg en Beerschemaasweg, wat weer Land van Cuijk was, was vroeger een heerbaan of landstraat. Een belangrijke doorgaande weg wat niet alleen de ligging van het kasteel maar ook weer de ligging van de galgenberg verklaard. Kwam men vanaf Escharen of Cuijk, hier Velp dus het Land van Ravenstein in, dan zag men meteen als schrikbeeld de galg, als teken dat men zich hier dient te gedragen.
Op het perceel waar het ‘kasteel’ ooit gestaan heeft, aan de Boltsestraat 1a, heeft familie Beelen in 2007 een woning gebouwd. Huize De Bolt heeft daar schuin achter gelegen.
Kaartuitsnede 1746.
1509
Een document uit het jaar 1509 dat destijds in de pastorie van Escharen opgeslagen lag, staat hieronder weergegeven. 'Vlaggen maaien' (heidezoden afplaggen) slaat op bewerkingen van gemene gronden en dat zou verklaren waarom de ambtman namens de heer van Cuijk en de Escharense gemene naburen verlof moesten geven. Het gebruik van de gemene gronden van Escharen was door Jan I van Cuijk immers in handen gegeven van die gemene naburen. Je zou verwachten dat dit gebruiksrecht een geldelijke waarde vertegenwoordigt, maar die wordt niet vermeld, enkel het doel van de aan te gane of gegane lening, bescherming tegen de vijand.
.
Ook lezen we een artikel genaamd ‘ Grootgrondbezitters te Escharen en omgeving’, geschreven door Dr. J. Belonje, uit Alkmaar. (gepubliceerd in de Brabantse Leeuw in 1986). In dit artikel wordt het testament beschreven van de erven van Johan Ruijl.
Te Den Haag verscheen 1703 voor notaris Cornelis den Haan senior 'Vrouwe Aletta Boll, weduwe van zaliger de Heer en Meester Johan Ruijl, woonachtig te Haarlem' om een testament te maken. Haar man had het rentmeesterschap over de Domeinen en Geestelijke goederen van Grave en de Lande van Cuijk. De rentmeester Johan Ruijl overleed in maart 1739 en werd te Grave in de Grote kerk begraven.
In dit testament schreef zij voor, hoe voor iedere staak van haar kinderen en kleinkinderen de verdeling van haar bezittingen zou uitvallen.
De tweede staak gold de kinderen van dochter Anna Ruijl zaliger. Voor deze staak werd door de erflaatster bestemd 'den Bouwhoff genaemt de Kraen met desselfs onderhorende landerijen en houtgewassen, item noch die
hoff genaemt Kouwenoort ende noch de kamp gekomen van Aert Kluijten genaemt Hooge Waeij kamp naest den hoff op Kouwenoort’.
Gerard Coenraed Cornelis Ruijl, item Pieter Ruijl verkopen op 3 januarij 1766 aan Willem Bastiaens:
'Eerstelijk een huijs de Bolt genaamt, met nog een huijs en stallinge daerbij, item boomgaard, moeshof en houtgewas ongeveer vijff hollandse mergen groot, palende eenersijts de gemeene straet, andersijts de Westerbolt, met een eijnd het Starbosch en met 't ander eijnd Francisse straetje, vrij allodiael erv, met possessie van jagt als van ouds.'
Bovenstaande kaart uit 1850
Op oude landkaarten kunnen we zien dat de bebouwing binnen de gracht na1800 verdwenen is. Heel lang daarna zien we nog wel de gracht afgebeeld. Zoals hierboven op een kaart uit 1837. Maar wanneer is men over gegaan op het dempen van de gracht?
Hoe heeft Huize de Bolt eruit gezien? Als een grote ommuurde bouwhoeve met een gracht en ophaalbrug of toch meer als een kasteel zoals verhalen uit overlevering doen geloven. En heeft Willem van Esteren daar ook daadwerkelijk gewoond? (zie: Willem van Esteren)
In de toekomst zullen we zeker nog actief op zoek gaan om op al de bovenstaande vragen antwoord te krijgen.
In het huidige landschap zijn de contouren van de locatie waar eens Huize de Bolt heeft gestaan, nog herkenbaar.
Martien Koolen (amateur archeoloog) heeft in het verleden hier wel eens opgravingen gedaan. Helaas zonder resultaat.
Bodemvondsten kunnen ons dus niets nieuws vertellen over de geschiedenis 'het kasteel op de Bolt'.
De Boltsche Goederen:
1. Gracht waarbinnen Huize De Bolt tot 1794 gelegen heeft.
2. Boerderij 'De Westerbolt' Boltsestraat 1.
3. Boerderij 'De Middelbolt', Boltsestraat 2.
4. Boerderij ' De Oosterbolt', Boltsestraat 3.
5. Boerderij 'De Hof', Kranenhofscheweg 1.
6. Huidige woning Fam. Beelen, Boltsestraat 1a.
1. De Westerbolt, Boltsestraat 1.
1949. v.l.n.r. boven: Adriaan, Riet en Gerrit. onder: Martien jr., Cora, vader Martien van Bommel, Nellie, Grootvader Gerrit van Bommel, Grootmoeder Drieka Derks Schoenmakers, Maria, Francien, moeder Anna Damen en Anneke.
.
2. De Middelbolt, Boltsestraat 2.
3. De Oosterbolt, Boltsestraat 3.
De Hof
1915
'De Bolt' als naam.
De familienaam Van de Bolt en waarschijnlijk ook Verbolt, vindt zijn oorsprong in dit gebied. Personen die hier woonden kregen de toevoeging 'van de Bolt' achter hun naam. In onderstaande akte zien we dat het gaat over een jongeman met Willem als roepnaam. Zijn vader heette Simon en hij woonde op De Bolt.
Verschillende vormen van de naam De Bolt komen we in veldnamen/toponiemen tegen.
Zoals: de Boltschestraat, het Boltsbroek, Boltschbroekerweg, den Boltschendijk, de Boltschehorst, Camping Het Boltsbroek, B&B Hoeve de Bolt.
