De Kleine Mulder
1851
Bouwhof De Kleine Mulder lag tussen wat we nu noemen de Schrijfakkerweg en de Busweg in. Tussen de Halsche Beek en de Hooge Raam.
Dat gebied werd Hal genoemd, tegenwoordig de Lage Heide.
Het gehucht Hal is al heel erg oud. Het heeft zelfs een eigen kapel gehad, de St. Stefanuskapel. Nu ligt daar nog steeds een hoger gelegen perceel bouwland dat de 'Pellenkamp' genoemd wordt en deze grenst aan het grondgebied van De Kleine Mulder.
(Zie 'Pellenkamp' op de pagina Toponiemen)
De huidige Zandvoortsestraat was een belangrijke doorgaande weg. Dit was de weg naar Reek, Den Bosch, Mill of Zeeland en daardoor tevens de route van de postkoets. Aan deze zandweg was ook herberg De Zandvoort van verschillende generaties Claassen gevestigd.
Op Hal stond vroeger aan de Liefkeshoekseweg ook de winterschool. Kortom was dit een levendig buurtschap. Dat verklaart wellicht de aanwezigheid van zo'n grote bouwhof als De Kleine Mulder die dat volgens de historie geweest moet zijn.
Ten noorden grensde De Kleine Mulder aan bouwhof De Groote Mulder. De oppervlakte van de Kleine Mulder was 14 ha. De naam 'De Mulder' is naar alle waarschijnlijkheid een aanduiding dat er een molen bij een van deze bouwhoven gestaan moet hebben. We hebben hiervoor echter ook nog geen concrete aanwijzingen gevonden.
Hoe oud bouwhof De Kleine Mulder is, is niet precies te zeggen. In de index schepenprotocol van het Land van Cuijk hebben we verschillende koopaktes kunnen achterhalen. De oudste tot nu toe is bovenstaande akte uit 1695. Hieruit kunnen we afleiden dat De Kleine Mulder ooit gebouwd is door Hendrik Peters, die toentertijd schepen van Escharen was. Deze Hendrik verkoopt de boerderij aan Hendrik Bonenbacker.
Vervolgens is Anna van Randwijk, baronesse douaniers van Steenhuiijs, vrouwe van Heumen, Malden en Oploo, eigenaresse. Totdat deze De Kleine Mulder in 1695 weer verkoopt aan Bartel Verschuijren. (Bartelomeus Verschueren)
In 1695 is deze Verschueren dus al de vierde eigenaar.
In 1724 komt ' den Cleijne Mulder' opnieuw in de verkoop en dan worden Casparus en Sophia van Eeeuwick de eigenaren. Deze verkopen de boerderij weer door aan Willem T. Malingrez een rentmeester/koopman uit Grave.
In 1781 komt Heer Mr. Melchior de Meuze (advocaat) op de Kleine Mulder wonen. In het 'Kohier der Vaste Goederen' van 1806 staat het volgende:
De Hr en Mr Melchior de Meuze den Bouwhoff den Kleinen Mulder genaamt, gelegen in de Legehey onder Escharen te Zamen groot met de nieuwe Erven Ongeveer twaalf morgen, Palende Eener Zyds en Eynd de Gemeente en meer Erven Ander Zijds de Gravinne van Honsbroek, en het ander eynd den Groten mulder, of de Hr C van Ham.
De schout van Escharen maakt in 1795 na het beleg van Grave een schadelijst op.
De Kleine Mulder, Mr. de Meuze, advocaat, geeft aan de volgende verliezen geleden te hebben:
pagting aan Hooy, Rogge met Stroo, 15.000 x Stroo, een Kalf, een lange Kar met tuig, 2 Chaise tuigen, 20 opgaande boome, Biblioteek, 7 wolle dekens en beddegoet, 20 ganse, 33 Hoenders of Ente en 3 Kalkoene. Totaal van 735 gulden.
1795: Lijst met vermelding van de door de ingezetenen van Escharen geleden schade tengevolge van de krijgsverrichtingen van het Franse republikeinse leger.
Uit bovenstaande lijst kunnen we opmaken dat De Kleine Mulder een imposant huis moet zijn geweest. In ieder geval zeker geen gewone boerderij. Want wie had er in 1795 een bibliotheek in zijn woning?
De meeste inwoners van Escharen konden destijds amper lezen en schrijven.
Verder geven ook het verlies van 2 'Chaise tuige' (Sjees) aan dat de bewoners regelmatig uitstapjes maakten. Met de 20 'opgaande boome' zullen de bomen langs de oprijlaan bedoeld worden.
Landkaart uit 1794, in de rode cirkel De Kleine Mulder.
Hieronder een advertentie uit december 1820 van de Heer Melchior de Meuse waarin hij bouwhof de Kleine Mulder in de verkoop zet.
Na de verkoop wordt rond 1820 een schuur verbouwd tot woonhuis of wordt het grote huis gesplitst want sindsdien zien we in het bevolkingsregister twee woningen op dit adres.
Volgens het register van 1850-1860 woont hier in Wijk B nr. 38, Bastiaan Poos(1810-1893) met echtgenote Anna van Beusekom(1819). Zij krijgen samen 7 kinderen.
In een ander gedeelte woont dan op hetzelfde adres zijn moeder, Geertruij Kistemaker (1779-1861). Zij is de weduwe van Jan (Joannes) Poos (1775-1829).
Hun zoon Hendrik Poos(1809-1870), is van 1866 tot 1870 burgemeester en gemeentesecretaris van gemeente Escharen.
Van 1880 tot 1897 wonen Martinus van der Hagen (1806-1889 ) getrouwd met Sebastiana Poos (1810-1884 ) met hun 3 kinderen op de boerderij.
Als de ouders overleden zijn en ook de oudste zoon Gerardus sterft in 1869, verkopen de twee overgebleven kinderen Gertruda en Martinus de Kleine Mulder.
De Kleine Mulder moet een kolossaal huis geweest zijn. De toegangsweg was een oprijlaan met bomen gelegen tussen de huidige Schrijfakkerweg 3 en 5. Op het erf stond een groot huis en twee schuren. Verder was er een boomgaard, moeshof en turfschop. Om de boerderij stonden lindebomen.
advertentie 1920
Van 1897 tot 1920 wonen Johannes Spanjers (geb.1886-1902) en Antonia Francisca Poos (1864-1935)) op de Kleine Mulder. Antonia is een dochter van Marten Poos.
Zij wonen eerst in de Reek maar komen in 1897 met 4 kinderen naar Escharen terug. Hier worden nog 2 kinderen geboren.Hun oudste dochter is Johanna Ardina geboren in 1888.
Deze Johanna trouwt in 1914 met Petrus Lambertus Couwenberg, en zij gaan wonen aan de Liefkeshoekseweg.
In 1920 verkoopt Weduwe J. Spanjers de boerderij aan haar dochter Johanna. Zelf gaat ze dan in het dorp wonen bij haar zoon Frans Spanjers.
Kaart Waterschap 1920
In maart 1932 breekt er brand uit op de Kleine Mulder. In onderstaand krantenartikel is te lezen dat alles verwoest is; huis, schuren inboedel en landbouwwerktuigen.
Dit betekende het einde voor bouwhof De Kleine Mulder.
10 maart 1932
De herbouw die plaats gaat vinden aan de Schrijfakkerweg 3 is door het ontbreken van een brandverzekering dan noodgedwongen ook een stuk kleiner dan de afgebrande Kleine Mulder.
Situatie in 1933: In de groene cirkel de nieuwbouw aan Schrijfakkerweg 3 en in de rode cirkel de afgebrande Kleine Mulder die uiteindelijk gesloopt werd.
De lindebomen die om de boerderij stonden hebben de brand overleefd. Tot in 1983 gaven zij in het weiland nog de locatie van de oorspronkelijke Kleine Mulder aan.
Piet Couwenberg en zijn vrouw Hanneke Spanjers noemen deze nieuwe boerderij ook de Kleine Mulder. Niets herinnert echter aan de oorspronkelijke grote bouwhof De Kleine Mulder. Alleen de bewoners zijn dezelfde gebleven.
Gezinsfoto van Piet Couwenberg en Hanneke Spanjers. Staand hun kinderen; Harrie, Tonnie(Zus), Piet en Johan. Op de achtergrond is in de verte de Groote Mulder te zien.
Zoon Jan, vader Piet, dochter Jeannette en moeder Tonia Wientjes-Couwenberg
Dochter Tonnie (Tonia) Couwenberg(1919-1997) trouwt met Piet Wientjes uit Stevensbeek en blijft op de Kleine Mulder wonen. Haar ouders wonen bij hen in.
De landbouwgrond wordt verdeeld en zoon Johan bouwt dan aan Schrijfakkerweg 5, een nieuwe boerderij.
Piet en Tonia Wientjes- Couwenberg krijgen twee kinderen, dochter Jeannette en zoon Jan. Jan komt door een bromfietsongeluk op 16-jarige leeftijd in 1974 om het leven.
Na een latere verbouwing waarbij de boerderij gesplitst wordt in twee woningen, komt Jeanette hier met haar man Gerrit Huibers wonen. Ze krijgen 3 kinderen.
Later verhuizen Piet en Tonia Wientjes naar een bejaardenwoning aan de Akkerslagen in het dorp.
In 1995 verkoopt Jeannette de Kleine Mulder.
Schrijfakkerweg 3, Fam. Huibers-Wientjes
Jeannette Wientjes zegt het volgende over de geschiedenis van de Kleine Mulder:
"De "Kleine Mulder" stond tussen Schrijfakkerweg 3 en 5 met een eigen weg.
Het was een kolossaal huis met muren van bijna een meter dik, een keuken waar je met paard en wagen in rond kon rijden zonder iets te raken en een bakhuis waar menige bakkerij jaloers op was.
Mijn moeder kon goed leren, wilde graag onderwijzeres worden, maar als enig meisje moest zij Oma helpen met klompen schrobben en zandpatroontjes strooien rond de tafel en stoelen in de keuken.
De "Kleine Mulder" is door brand volledig verwoest en er is een nieuwe boerderij gebouwd die aanzienlijk kleiner was doordat er bespaard was op de brandverzekering. De boerderij aan de Schrijfakkerweg 3 is de nieuwe "Kleine Mulder".
Sinds 1995 woont Familie Winnemuller- van den Broek op Schrijfakkerweg 3,
op de nieuwe Kleine Mulder.
Mochten er nog mensen zijn die aanvullingen weten op dit verhaal over 'de Kleine Mulder' dan horen wij dat uiteraard graag.
Ook een foto van het oorspronkelijke huis zou zeer welkom zijn!
Op zich is dat niet onmogelijk omdat de boerderij 'pas' in 1932 is afgebrand. Fotomateriaal van de bewoners toen zijn helaas bij die brand verloren gegaan.
