Restant  circumvallatielinie 

Ets van het beleg in inname van Grave door Prins Maurits 1602

Persbericht Gemeente Grave, 28 febr. 2011:

Zeldzame restanten circumvallatielinie ontdekt; militair erfgoed uit de Tachtigjarige Oorlog.

In 1602 kreeg Prins Maurits van de Staten Generaal de opdracht Grave te veroveren dat toen nog in Spaanse handen was. In de zomer van dat jaar verzamelde een troepenmacht van 24.000 man zich rondom de stad, onder het opperbevel van prins Maurits, met daarnaast twee legeraanvoerders: de 18-jarige halfbroer van Maurits, Frederik Hendrik en de Engelsman sir Francis Vere.

Om te voorkomen dat de stad hulp van buitenaf zou krijgen, legde Maurits een circumvallatielinie rondom de stad: op enkele kilometers afstand van de stad werden drie grote kwartieren (legerkampen) ingericht en verschillende schansen aangelegd, die onderling waren verbonden door wallen en grachten.

Totaal werden zo’n vijftig verdedigings- of aanvalswerken rond de stad aangelegd, zowel aan de west- als oostzijde van de Maas.

.

Uit studie van 17e- en 19e-eeuws kaartmateriaal en historische teksten blijkt dat aan de huidige Busweg het kwartier van Frederik Hendrik moet hebben gelegen, “tusschen Esseren ende Velp aende duynen ende ’t Capelleken”, zoals Anthonis Duyk, hoofd van de Raad van State, het in zijn dagboek optekent. Het kamp lag langs de Hoge Raam en had een vermoedelijke oppervlakte van 500 bij 200 meter.

Binnen dit rechthoekig vlak, dat werd omsloten door wallen en greppels, lag een omvangrijk tentenkamp. Het kwartier werd aan de westzijde versterkt met “3 cleine redouten op de duynen gemaeckt”.

Mislukte poging door aartshertog Albrecht om in 1602 Grave te ontzetten. Afbeelding van de aankomst van het Spaanse leger bij de verdedigingslinie van het Staatse leger. (Rijksmuseum Amsterdam)

Op de prent is het dorpje 'Esteren' weergegeven d.m.v. een kerkje. Over 'het Peelwater', de Raam, is een brugje zichtbaar. Met de woorden 'Du Bois' wordt het gebied rondom de huidige Busweg bedoeld. De afbeelding geeft goed weer dat Escharen dus te midden van het strijdtoneel lag. Tussen de vesting Grave en de circumvallatielinie in.

De contouren van deze versterkte heuvel zijn op huidige luchtfoto’s nog goed zichtbaar. En ook in het veld is de verhoging goed zichtbaar. Met een geoefend oog zijn ook vergravingen aan de heuvel te zien, die vermoedelijk de restanten van de redoutes zijn. Dit eeuwenoud stukje oorlogserfgoed is natuurlijk in de afgelopen vier eeuwen sterk aangetast door akkerbouw, bosaanplant en erosie, maar het is opmerkelijk dat het nog nooit door iemand is ontdekt.

Vlak na de inname van Grave zijn de verdedigingswerken van de circumvallatielinie afgebroken, om te voorkomen dat deze door de vijand werden ingenomen. Boeren hebben het land daarna weer in gebruik genomen. Door ploegen en egalisaties is vrijwel elke herinnering aan de circumvallatielinie uit het landschap verdwenen. De versterkte heuvel aan de Busweg was in de 18e eeuw in gebruik als akker en werd in de 19e eeuw beplant met bos, waardoor deze behouden bleef voor egalisatie.

Achtergrondinformatie:

Legpenning over het belelg van Grave in 1602.

In de Esterse Minipers van febr. 2011 schrijft Gerard Selten het volgende verslag over deze 'vondst'.

Toponiem: De Schans

Het gebied bij Circumvallatielinie aan de huidige Busweg kreeg in de volksmond de naam 'Schans'. De restanten in het landschap zullen hier na afloop van de Tachtigjarige oorlog lang duidelijk zichtbaar zijn geweest. 

Bewoners van dit gebied kregen dan ook deze veldnaam als toevoeging bij hun naam. Zo was voor heel de omgeving duidelijk waar de persoon vandaan kwam. Zoals hierboven waar in een schepenprotocol uit 1770 gesproken wordt van de koper: Peeter Gielens van de Schans. Uit dit toponiem ontstond later de familienaam 'van der Schans'. 

Niet alleen de bewoners uit het gebied 'de Schans' kregen die naam maar later volgde ook de boerderij met deze naam. Peeter Gielens van de Schans woonden op de boerderij aan de huidige Busweg 1. Logisch dus dat deze boerderij simpelweg de Schans ging heten. 

Het gebied de Schans lag en ligt nog steeds op een soort van drielanden-punt, op de grens tussen Escharen, Reek en Velp. Zeker in het verleden waren hier de gemeentegrenzen niet altijd duidelijk. Ze wisselden nog al eens. Zo zien we bijvoorbeeld bij Fam. Selten op de Bus gebeuren dat het ene kind in het bevolkingsregister als geboorteplaats Reek heeft staan en het volgende kind uit gezin, Escharen.

Het riviertje de Hooge Raam werd over het algemeen als gemeentegrens aangehouden, maar dan gaan ze loop van deze beek weer veranderen.

Hier op de grens tussen Reek, Escharen en Velp ligt nu nog een doodlopend weggetje met de naam, Schansweg.(Velp) Toepasselijk want het ligt precies op de grens van het gebied met het toponiem De Schans.

Kliknieuws, 8 maart 2011:

Ets van de belegering van Grave door Prins Maurits in 1602 

.

Krijgshistorie van de vesting Grave

1285 Waarschijnlijk de eerste aanslag op de stad door Gelderse krijgsbenden.
De stad wordt versterkt en met een zware muur omgeven.
1366 – 1388 Eerste belegeringen van de stad.
Strijd tussen de troepen van Hertog Willem van Gelder en Hertogin Joanna van Brabant om het bezit van Grave. De versterkingen worden uitgebreid en Grave wordt vestingstad.
1479 Gelderse edelen nemen de stad in bezit.
1480 Maximilliaan van Oostenrijk neemt de stad in bezit.
1568 – 1577 Spaanse bezetting onder de Hertog van Alva.
1577 Prins Willem van Oranje brengt de stad weer aan Staatse zijde.
1586 – 1602 Spaanse bezetting onder de Hertog van Parma.
1602 Prins Maurits brengt de stad weer aan Staatse zijde.
1672 Franse bezetting onder Maarschalk Turenne.
1674 Beleg van Grave. Na zeer zware gevechten capituleert de Franse Generaal de Chamilly voor Stadhouder Prins Willem III.
1794 – 1814 Franse bezetting onder Generaal Salme. Na een bloedig beleg capituleert Generaal de Bons.
1815 Ons land wordt een Koninkrijk.
1874 Grave als vestingstad opgeheven.
1875 Vertrek van de Vestingartillerie.
1892 Vertrek van de Infanterie. De vesting Grave wordt ontmanteld.